Hàng ngàn hộ dân sống tạm bợ dọc bờ tường Kinh thành Huế mong sớm được di dời đến nơi ở mới để có cuộc sống ổn định hơn.
Di tích Kinh thành Huế được xây dựng dưới thời vua Gia Long và vua Minh Mạng (1805 - 1833). Đây là quần thể di tích có giá trị lịch sử đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa của nhân loại, là tài sản văn hóa vô giá của quốc gia và là một trong những kinh đô phong kiến phương Đông còn lưu giữ được khá nguyên vẹn tổng thể kiến trúc nghệ thuật cung đình với hệ thống thành quách, cung điện... cần được bảo tồn, tôn tạo phù hợp với Công ước quốc tế về bảo vệ di sản, văn hóa.
Trải qua thời gian, di tích Kinh thành Huế đã bị xuống cấp theo những tác động của thiên tai, biến đổi khí hậu và do chiến tranh tàn phá, ngoài ra còn do tác động của con người...
Những người dân sống trên khu vực thượng thành, khu vực I di tích Kinh thành Huế chủ yếu do di dân từ vùng nông thôn vào thành thị, di dân do chiến tranh trong giai đoạn 1945 - 1975 và gia tăng dân số tự nhiên. Theo thời gian, người dân về sống trên di tích ngày càng đông. Nhằm để trả lại mặt bằng, nguyên trạng cho di tích, bằng nguồn hỗ trợ từ Trung ương và kinh phí địa phương, giai đoạn 1996 – 2018, tỉnh Thừa Thiên - Huế (TT – Huế) đã di dời 1.050 hộ dân tại các khu vực di tích như: Hai bên bờ sông Ngự Hà, Đàn Xã Tắc, Đàn Âm Hồn, Lầu Tàng Thơ và Thượng Thành, Eo Bầu phía Nam kinh thành. Tuy nhiên, hiện nay ở trong khu vực I Kinh thành Huế vẫn còn hơn 4.200 hộ dân cần phải di dời.
Ở trên bờ tường di tích Kinh thành Huế muốn lên phải đi bằng thang
Từ khi quần thể di tích Cố đô được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới vào năm 1993, tỉnh TT - Huế tăng cường công tác quản lý di tích, sử dụng đất, xây dựng và chống việc gia tăng dân số cơ học vào vùng di tích. Các hộ dân sống “bám” trên di tích không được xây dựng, sửa chữa lớn khiến các hộ dân sống trong căn nhà tạm bợ, chật hẹp, vệ sinh môi trường không đảm bảo, gây mất mỹ quan đô thi, xâm phạm nghiêm trọng di tích...
Thực hiện chủ trương của Thủ tường Chính phủ về đề xuất cơ chế đặc thù di dời, hỗ trợ tái định cư cho các hộ dân trong khu vực I di tích Kinh thành Huế tại Thông báo số 26/TB-VPCP của Văn phòng Chính phủ và Kế hoạch số 28/KH-UBND của UBND tỉnh TT - Huế về tổ chức thực hiện kết luận của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tại buổi làm việc với tỉnh cuối năm 2017.
Theo đó, đề án di dời dân cư, giải phóng mặt bằng khu vực I di tích Kinh thành Huế được được chia làm 2 giai đoạn, dự kiến sẽ có 4.201 hộ dân, với tổng kinh phí dự kiến khoảng 4.500 tỷ đồng.
Giai đoạn 1, thực hiện trong năm 2019 - 2021 triển khai di dời các hộ dân ở trong phạm vi khu vực tường thành, các Eo Bầu, hộ thành hào… với hơn 2.930 hộ.
Giai đoạn 2, từ năm 2022 - 2025 di dời hơn 1.200 hộ dân ở các khu vực Hồ Tịnh Tâm và Hồ Học Hải, Đàn Xã Tắc, Khâm Thiên Giám, Xiển Võ Từ, Lục Bộ và hệ thống hồ thuộc 4 phường nội thành cùng di tích Trần Bình Đài...
Tổng kinh phí di dời, bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng khoảng 2.800 tỷ đồng, bằng nguồn kinh phí hỗ trợ từ ngân sách Trung ương. Riêng phần hạ tầng kỹ thuật khu tái định cư phục vụ di dời, giải phóng mặt bằng với quy mô 73ha, có tổng mức đầu tư 1.360 tỷ đồng, địa phương phải cân đối ngân sách để thực hiện.
Ông Hoàng Ngọc Khanh - Chánh Văn phòng UBND tỉnh TT - Huế cho rằng: Hầu hết các hộ dân sinh sống trong khu vực I di tích không được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, đất ở không hợp lệ và xây dựng nhà trên công trình di tích, làm nhà trồi trên mặt nước.
Do đó, nếu chiếu theo quy định hiện hành, thì các trường hợp này không được bồi thường về đất, nhà ở và tài sản gắn liền với đất. Tuy nhiên, phần lớn các hộ dân tại khu vực nói trên thuộc diện hộ nghèo, hộ cận nghèo, đời sống khó khăn. Người dân phần lớn là lao động phổ thông, đời sống gặp nhiều khó khăn. Do đó, cần có chính sách hỗ trợ đặc biệt về bồi thường, hỗ trợ tái định cư và kinh phí di dời của Trung ương.
Kinh phí đầu tư khu tái định cư từ ngân sách địa phương sẽ trích từ bán vé tham quan di tích, với khoảng 1.360 tỷ đồng. Ngoài ra, kinh phí địa phương bố trí để cải tạo mặt bằng nguyên trạng di tích sau khi di dời dân và thực hiện trùng tu, tôn tao, bảo tồn di tích.
Theo Trí Đức/Báo Xây dựng